Lễ Hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam (Châu Đốc) là một trong những lễ hội lớn nhất và quan trọng nhất của người dân Nam bộ, nói riêng và cả nước nói chung. Lễ hội được tổ chức hàng năm từ ngày 23 đến 27 tháng 4 âm lịch (tức khoảng từ cuối tháng 5 đến đầu tháng 6 dương lịch) tại miếu Bà Chúa Xứ nằm trên núi Sam, phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang. Lễ hội thu hút hàng triệu lượt khách hành hương từ khắp các tỉnh thành trong cả nước và cả người Việt ở nước ngoài về tham dự để cầu xin bà chúa xứ ban phước lành, may mắn, tài lộc và sức khỏe.
Lịch sử và ý nghĩa của lễ hội
Lễ hội vía bà chúa xứ có nguồn gốc từ thời xa xưa, khi người dân địa phương tìm thấy một tượng bà được làm bằng đất sét trên đỉnh núi Sam vào khoảng trước thế kỷ thứ 18. Theo truyền thuyết, để khiêng tượng bà xuống phải có 9 cô gái đồng trinh và tượng bà chỉ cho phép những người nữ thờ cúng. Người dân tin rằng tượng bà là hiện thân của Thánh Mẫu - một vị nữ thần trong tín ngưỡng thờ Mẫu của Việt Nam. Từ đó, người dân đã xây dựng một miếu nhỏ để thờ bà và gọi bà là Bà Chúa Xứ - tức là chúa của vùng đất này.
Theo một giả thuyết khác, miếu Bà Chúa Xứ được xây dựng sau khi Thoại Ngọc Hầu - một vị tướng của triều Nguyễn - về đây nhậm chức đào kênh Vĩnh Tế vào năm 1824. Thoại Ngọc Hầu và vợ là bà Châu Thị Tế đã hỗ trợ xây dựng miếu Bà Chúa Xứ bằng gạch và đá để biểu lộ lòng biết ơn với bà chúa sứ đã ban cho vùng đất này nhiều phúc lợi.
Dù theo giả thuyết nào, lễ hội vía bà chúa xứ cũng mang ý nghĩa tôn kính và tri ân vị nữ thần đã che chở và phù hộ cho người dân vùng đất này. Lễ hội cũng là dịp để người dân thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó và truyền bá văn hóa tâm linh độc đáo của vùng đất Tây Nam Bộ.
Các nghi lễ và hoạt động của lễ hội
Lễ hội vía bà chúa xứ được tổ chức trong 5 ngày với nhiều nghi lễ và hoạt động đặc sắc. Các nghi lễ chính gồm có:
- Lễ tắm và thay xiêm y cho tượng bà: diễn ra vào đêm 23 tháng 4 âm lịch, là nghi lễ quan trọng nhất của lễ hội. Chỉ có 9 cô gái đồng trinh được phép tắm cho tượng bà bằng nước thơm và thay xiêm y mới cho bà. Bộ xiêm y cũ của bà được cắt nhỏ ra phân phát cho người dân hay khách trẩy hội và được coi như lá bùa hộ mệnh giúp cho người khỏe mạnh và trừ ma quỷ.
- Lễ rước bốn bài vị từ lăng Thoại Ngọc Hầu về miếu Bà: diễn ra vào sáng 24 tháng 4 âm lịch, là nghi lễ biểu hiện sự kính trọng và tri ân với Thoại Ngọc Hầu và vợ là những người đã xây dựng miếu Bà Chúa Xứ. Bốn bài vị gồm có: Bài vị Thoại Ngọc Hầu, Bài vị Châu Thị Tế, Bài vị Đức Thánh Trần Hưng Đạo và Bài vị Đức Thánh Quan Công. Các bài vị được rước theo kiểu cổ truyền, có sự tham gia của các nhóm hát bội, nhóm múa rối, nhóm múa lân, nhóm múa ông điệu...
- Lễ Túc Yết: diễn ra vào lúc 24 giờ ngày 25 rạng ngày 26 tháng 4 âm lịch, là nghi lễ dâng hương, chúc tửu (rượu), hiến trà, đọc văn tế để cầu xin bà chúa xứ ban phước lành cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa. Sau đó, bài văn tế được hóa cùng với một ít giấy vàng bạc.
- Lễ Xây Chầu - Hát Bội: diễn ra vào ngày 26 tháng 4 âm lịch, là nghi lễ do một người sành nghi lễ và có uy tín làm tế tại miếu Bà thực hiện cùng đào kép hát bội cầu nguyện cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa. Đây là nghi lễ mang tính giải trí cao, thu hút nhiều khách du lịch.
- Lễ Chính Tế: diễn ra vào 4 giờ sáng ngày 26 tháng 4 âm lịch, là nghi lễ được tiến hành giống như lễ Túc Yết.
- Lễ tiễn các bài vị: diễn ra vào chiều ngày 27 tháng 4 âm lịch, là nghi lễ đưa các bài vị từ miếu Bà Chúa Xứ trở lại lăng Thoại Ngọc Hầu. Đây là nghi lễ kết thúc của lễ hội.
Ngoài các nghi lễ trên, lễ hội vía bà chúa xứ Châu Đốc còn có nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ và du lịch hấp dẫn khác. Bạn có thể tham gia các hoạt động như:
- Tham quan miếu Bà Chúa Xứ: bạn có thể chiêm ngưỡng kiến trúc độc đáo của miếu Bà Chúa Xứ, ngắm nhìn khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp từ trên núi Sam, chụp ảnh lưu niệm và thắp hương cầu bình an.
- Tham quan lăng Thoại Ngọc Hầu: bạn có thể tìm hiểu về cuộc đời và công lao của Thoại Ngọc Hầu - một vị tướng tài ba của triều Nguyễn, người đã xây dựng kênh Vĩnh Tế và hỗ trợ xây dựng miếu Bà Chúa Xứ.
- Tham quan chùa Tây An: bạn có thể chiêm bái các bức tượng Phật và các di tích lịch sử của chùa Tây An - một ngôi chùa cổ kính và nổi tiếng của Châu Đốc.
- Thưởng thức ẩm thực địa phương: bạn có thể thưởng thức những món ăn ngon và đặc sản của Châu Đốc như bún cá, bánh xèo, bánh canh chả cá, bánh bò nước dừa, bánh pía...
- Mua sắm quà lưu niệm: bạn có thể mua những món quà lưu niệm như xiêm y của Bà Chúa Xứ, tranh đá quý, tranh gạo, tranh cát... để làm kỷ niệm hoặc tặng cho người thân.
Lễ hội vía bà chúa xứ Núi Sam là một lễ hội mang đậm nét văn hóa và tâm linh của vùng đất Tây Nam Bộ. Đến với lễ hội, bạn không chỉ được cầu xin bà chúa sứ ban phước lành mà còn được trải nghiệm những điều thú vị và ý nghĩa khác. Hãy lên kế hoạch để tham dự lễ hội này một lần trong đời để cảm nhận được sự huyền bí và linh thiêng của nó.
